Өңнүктер! Эрте дээре өршээл дилээйн,
Ону бодаар үе силерге келбээн чадавас.
А мен карак чивеш аразында төрээн суурум,
Адам-ием, бажыңымны сактып келдим.
Ачам, авам бо-ла меңээ чугаалаарлар:
«Күжүр оглум! Бургандыва көрнүп көрем!»
Хүнден-хүнче мени дээштиң тейлеп кээрлер,
А мен өске чуртталгага ынак турдум.
Арагачы өңнүктерим, хөглээшкиннер
Мээң чүрээм, карак-кулаам дуглап алган.
Дээрже эвес, согур, черлик таалал өттүр,
Дежик дүптүг дашкадыве көөр чордум.
Авам, ачам мөргүлү мээ хоран ышкаш,
Анаа-ла хей каржыланып, сөглээр турдум.
Чаргаш, хоозун чүдек, бужар чуртталгамны
Салымым деп санап, бодап, хүлээп чордум.
Кажан шагда вектер өттүр уттундурбас
Каргыштыг хүн-ачам күжүр өлген хүнү.
Күжүр авам караандан чаш хем дег аккан,
А мен щала сербээ каттыргылап:
— «Бурганыңның камгалааныол бе, сени?»
Бурган сеңээ эмчи болза туруп кел че,
Кижи болган сээң-биле дөмей-ле-дир,
Кара черге ирип каар сен!» диген ийик мен.
Күжүр ачам хүлүмзүрээш, мону сөглээн:
«Кезээде дириг мен, а сен өлүг,
Ынчалза-даа мөңге өлүм сени албас,
Чаяакчывыс сени дораан диргизиптер!»
Ачавысты хөөржүткеш, авам күжүр
Карак чажын аккан хем дег төге-төге,
Катап-катап мени дээштиң тейлеп турган
Аарышкызы өлгүжемге уттундурбас.
Ынчан ону көңгүс өскээр бодаар турдум.
Авамның мээ ынакшылы дайзыным дег,
Ыржым дүне, бир-ле катап оор ышкаш,
Авам күжүр тейлеп турда чоруй бардым.
Баш миннип, «Хосталга», «Сеткил-чүрээм,
Ажыл-херээм хостуг-дур!» - деп алгыргылап,
Амыдырал, чуртталгамны тулаадыва,
Ала чайгаар кире бээрин билбээн-дир мен.
Хостуг, шөлээн чуртталгамның аагайынга
Хоран база «каржы» таалал холчу берген.
Эгезинде бөөлденип чоруп турда эки чүве
Элээн болгаш баш аарыы тендеп келген.
Шилип алган чуррталгамның ажыг аагы,
Чилчиим үстү, хилинчекти көре бердим.
Маңнаан чүрээм балыгланып, ханзырады
Мага-ботту човулаң-даа салбастады
Өннүктер! О, авыястыг мегечилер!
Өөдежок үелерим ээзи силер.
Ам бир катап чуртталгамны эгелезе,
Арыг, шынчы чаңгыс эштиг болган болза!
«Каас-коя» долгандыр мээң өңнүктерим
«Чаагай аскы» карактарым согурарткан.
Карак дешпе караңгыга адыыргаар дээш,
Чанымда-ла чырык көрбээн согур мени.
Арага — каржы бактың үнер дөзү,
Аарыг-аржык, хоругдалдың ажык эжии.
Аас-кежик камгалал бар тургужеге,
Арагалыг шилди шилээн сойлук-тур мен.
Караңгыда тамы черде тулаадан
Кым-на мени уштуп, камгалаарыл?
Кижи эвес, а кым меңээ дузалаарыл,
Харыылап көр, харыыла, кымыл ол?
Дүвүрелден ээдереп хинчектендим…
Күштүг чаашкын кудуп турар бир-ле кежээ
Кудумчуга чашкы шаамда өңнүүм оолга
Дужуп келгеш, балдырларым сириледи.
Мурнумда бо эргим көрүш, менче көрдү,
Муңгаралдан карактары долу чаштыг.
Удаан чүрээм саргып-аарып, ыстай берди,
Утказы чок каш сөстү сөглевиттим:
— Авам ында кандыг олур? Оглу мени
Шагда уткан, каргап капкан олур боор оң.
Чанып, барып көрзе дээрге үе чок боор,
Ажыл-агый, херектерге өйлешкен мен…
— Ажыл-агый херектер де! Кончууңну сээң!
Ыытавааның оон дээре, чугаалап бээйн,
Ыыт чокка кичээнгейлиг дыңна шүве:
— Аваң канчап уттур чүвел! Манап олур!
Аалыңдан дезип чоруй барганыңда,
Аваң күжүр өлде-чаъста, хаттыг-соокта
Кандыг-даа хүн өөнден үнгеш, сени манап,
Кара эртен, орайга дээр тейлеп хүнзээр.
Багай аваң чедип келир ууңче көрүп.
Бараан харап, арыг ханның ады-биле
Бүзүрелдиң, ынакшылдың чагызы бооп,
Бүгү боду көжүй берген турар чүве.
Ооң соонда турар чилчии үзүлгенде,
Орунудан шимчей албас апаргаштың,
Чыткан дөжээн соңгазының баарындыва
Чылдырткаштың бакылап каап орар турду…
Эжим оолдуң сөглээн сөзү шивегей дег,
Өкпе-чүрээм, ишти-баарым шиштей берди.
Эриннерим чөлбеңейнип. «Чүү болган?»,
«Эки ор бе? Дириг бе?» - деп айтырыптым.
— Ам та кандыг, чоруурумда киреримге.
«Ам-на чанып келдиң але, күжүр оглум,
Чедип кээриң билген мен» - деп дембээреди,
— «Черлик ыт дег, тояап чоруур кончууңну көр!»
Маңнапкан мен-дужап каан дег!
«Мана, авай, ам-на сени барып көрейн,
Өршээл дилээйн, буруум минниийн!»
— Өрт дег, хыпкан күзелим-не ол болган.
Вокзал, автобус.Чаңгысла ол эштиң сөзү.
Чулчургайым маска-биле улдаан дег-дир,
Бодавас деп күзээримге, хупурай бер,
Чүгле ол сөс чүрээм силгип далаштырды.
Автобус-даа тура дүштү. Дүжүп келдим.
Аймааралга алзы берген мага-ботта,
Кара баарда бир-ле чүве изип-хыпкан,
Караңгыда сириңейнип, кыштап ор мен.
Таныырым кокпа орук база ыяштар
Таныттынмас чүве чүгле чүрээм согуу.
Хөөрлер бо, ындында-ла мээң суурум.
Хөөкүй ачам сөөлгү сөзүн сактып келдим.
Чашпан үнген, кагдынган эрги орук
Ала чайгаар буттарымны тырта берди.
Сарыг бүрү шимээн-даажы, ыржым үрээн…
Ачам күжүр чевээндиве базып ор мен.
Карактарым шылагыже дилеп чор мен,
Хадың бо-дур, ачам күжүр ында чүве.
Бир-ле дугаар дис кырыннга органым ол
Соок крестке чаагым үзүп, куспактаптым:
— «Ачай! Мээң мелегейим өршээп-ле көр,
Сээңии шын-дыр! Кезээде-ле дириг-дир сен!
Сагыжымда хүлүмзүрүүң, сымыраныың
А мен-өлген, бужар сек мен, күжүр ачай!
Ынчалза-даа эрткен үем чуттуг багын
Арыдыр чуп, оода авам кадагалап,
Ынакшылым көргүзер мен, бүзүреп көр,
А сээң чүрээң аравыска дириг артар!
А бир эвес авам база «чок» болза деп,
Бодапкаштың чүрээм ушта халыыр часты!
Караңгыны долгандыр-ла көргүлептим —
Ай чырыынга көңгүс чаа хөөр көстүп келди.
Ай биле сылдыстар херечилеп турда,
«Авай!» дигеш, уе човуур кээп дүштүм.
Чергиң довураа «ыглавышаан» оглу мени
Чеже манаар, ошкап, чыттап шаг-ла болду…
— Авай мени өршээп көрем, дыңнап көрем.
Аскың ажыт! Ыытавайн чытайн көрем,
Сээң-биле кады тейлээйн туруп кел!» - деп,
Сеткил-хөңнүм ажыын ижип ыглап чыттым.
Ынчалза-даа чевег ыыт чок. Өлүг ыржым…
Ырак-чоокта бүгү чүве удаан-даа дег,
Хенертен-не кым меңээ өршээл бээрин
Кергээн чүрээм билип кааштың оожургады.
Ол дүн-тояанчы, самыыргай, хоозун
Бурганны чок чуртталгамның сөөлгү дүнү.
Ол дүн мээң согур карам ажыттынган,
Көңгүс өске делегейни билип каан мен.
Ол-ла хевээр Иисусче көрүнген мен,
Өөрүшкүм аас-кежиим Ында сиңген.
Христос чокта чуртталгамның утказы чок
Кымдан-даа чажырбас мен, шыны-ла ол.
Кажан мен төлү дээштиң тейлеп турар,
Караа чаштыг, хомудалдыг ава-биле
Сыңзыг, чоргаар тоомча чок оглун көргеш,
Сетклимниң ханызындан сөглээр сөзүм:
«Оолдарлыг авалар, бүзүреп тейлеңер!
Мөргүлүңер хуулгаазын күжү улуг,
Өрү көргеш, дилеп чораан күзелиңер
Өлгениңер соонда безин боттаны бээр!
Оолдар, силер Бурганны билбес улус,
Орууңарга тейлеп турар ава турза.
Карак чажын сөөлүнде чотпас дээштиң
Кады-кожа турупкаштың тейлеп чоргар!»
Орузундан Римма Ондар очулдурган.
