Чарлыыр мурнунда кадайының сөөлгү дилээ ооң чуртталгазын бүрүнү-биле өскертипкен
Амгы үеде ынак эжиңер бар азы чок-даа болза, чоок улузувус чанывыска чорда үнелеп, хүндүлээри чугула дээрзин номчуп, ол дугайын боданырыңарны диледим, эргим номчукчу.
Ажыл шагы доостурга, кежээки чем үезинде бажыңымче чанып келдим. Кадайым кежээки чемин белеткеп алган мени манап олур. Бо кежээ кадайым биле таптыг чугаалажыр деп бодап алган болгаш, аңаа «Сеңээ мен бир чүве чугаалаар ужурлуг мен» - дидим. А ол мени безин дыңнавайн-даа, кылып турган чемин улаштыр кыла бээди. Ам база катап ооң караанда муңгаралды эскерип кагзымза-даа, «Чарлып аалы» - дээримге, «Чүге?» дээрге, харыылаар сөстер тыппайн бардым. Ынчан ол кылыктанып, хорадап, холунга туттунган-на чүүлдери-биле мени соккулап, мээң кырымче шывадагылап, «Эр кижи эвес-тир сен!»- деп оданып, шаанга кирди.
Оон ыңай чугаалажыр арга-даа чок болган. Кадайымның ишкирнигип ыглап олурарын дыңнап, үр-ле удуп чадап чыттым. Чүге деп айтырыгга харыылап, бистиң өг-бүлевистиң кандыг байдалда келгенин кадайымга тайылбырлаары меңээ дыка берге болган. «Сеңээ шагда-ла ынак эвес апардым, сени анаа кээргеп чордум, чүрээмни шагда-ла өске херээженге берипкен мен» - деп, кадайымга канчаар чугаалаарын аайын тыпаан мен.
Даартазында чара бадыланчыр билдириишкин бижээш, эт-хөреңги үлежириниң дугайында болгаш өске-даа документилерни белеткеп алдым. Кадайымга бажыңывысты, автомобиливисти, хууда бүдүрүлгемниң 30 хуу акциязын артырар деп шиитпирледим. Кадайымга белеткеп алган документилеримни сунарымга, топтап көргеш, мени кыжыран дег каттыргаш, саазыннарымны доозазын ора соккаш, сенден меңээ чүү-даа херекчок» - дээш, база катап ыглап-ла эгеледи. Он чыл кады чуртаан болгаш чарлыры меңээ база хомуданчыг болган, ынчалза-даа кадайымның бо удаада канчаар чаңнап, ыглап-сыктап, оданып турары, чара бадыланчып алгаш, кады чурттавас дээн күзелимни улам-дам күштелдирипти.
Дараазында хүн ажылымдан орайтадыр келгеш, кежээки чем-даа чивейн дораан-на удуп чыдыптым. Ынчан кадайым бижиттинер стол артында олуруп алган бижиттинип олурган кижи, а дүне оттуп келгеш көөрүмге ам-даа бижиттинип-ле олурар болду. Аравыс көңгүс ырай берген болганындан, мен херекке-даа албаадым.
Эртен эрте оттуп келиримге, кадайым: «Чара бадыланчыр бетинде күүседир негелделер белеткеп алдым» - дидир. «Бир ай болгаш оглувус ү\рүне шылгалдалары дужаар болгай ынчангаш оглувустуң сагыш-сеткилин камнаары-биле деп, дилээрге, чөпшээрешпес аргам чок болду. Бирээде, чуртталгавыстың төнчүзүнге чедир бот-боттарывыска эки хамаарылгалыг арттарывыс. Ийи дугаар негелде: чаа өгленип алганывыста кадайымны холумга көдүрүп алгаш бажыңымче кииргеним ышкаш чүгле бо удаада бир ай иштинде эртениң-не удуур өрээлден үндүр көдүргеш, эжик аксында чадага эккеп каар. Чиктигзинзимзе-даа дилээн чүвезин күүседипкеш, дүрген чарлы-ла берзимзе дээш, ыыт чокка чөпшээрежиптим. Ажылымга келгеш Джейнге кадайымның ол дилээн чугаалаарымга, сени өг-бүлеже дедир эгидип алыр аргазын дилеп турары ол ыйнаан деп кыжыра аарак чугаалады.
Бир дугаар хүн кадайымны көдүрер дээш тудуп алырымга, эпчогу аажок болду. Бот-боттарывыска хамаарылгавыс көңгүс өске улус ышкаш апарган болдувус. Оглувус бисти көрүп кааш, өөрээнинден өрү шурагылап, «Ачам авамны көдүрүп алган!» деп амырап тур. Кадайым «Чүнү-даа чугаалава» - деп сымыраныптарга, чүнү-даа чугаалавайн эжик аксынга апарып каарымга, автобус доктаамынче, ажылдап чоруур дээш, кылаштапты.
Ийи дугаар хүнде, сактырга, эртениң-не ынчаар көдүрүп турган чүве дег болдум. Ооң арын-шырайында билдинмес бичии-бичии сыгыгларны болгаш бажында көгергилей берген каш дүктү эскергеш, өг-бүлевистиң аас-кежии дээш, ынакшылын, күжүн үндүрген болгай, а мен чүнүң-биле өөрүп четтиргеним илередип турарым ол деп бодал бажымга шывыраш диди.
Ынчаар-ла каш хонук эрткен. Көңгүс удатпаанда бистиң аравыска бир-ле билдинмес «от» хып келген ышкаш болду. Хүн келген тудум ол отчугаш бичиилеп улгадып-ла олурган. Кадайымны көдүреримге хүнден-хүнче чииги аажок апар чыдар ышкаш болган. Джейнге ол дугайында чүнү-даа чугаалаваан мен.
Эң сөөлгү хүн. Удуур өрээлге кирип кээримге, сөөлгү үеде аажок арыпкнын чугааланмышаан хеп сугар шкаф баарында кедер хеп дилеп тур. Шынап-ла дыка арган апарган. Таанда бистиң чарлып турарывыс дээш ол хире муңгарап-муңчулуп турар кижи боор бе деп бодадым. Ол үеде өрээлге оглум кире халып келгеш, «Авамны кажан көдүрер сен, ачай?» - дидир. Кадайымны мырыңайла кудавыстың хүнүнде чүве дег көдүрүп алдым. Кайгамчык чүве, ол көңгүс куруг хап дег чииги хөлчок, ам артында, мээң мойнумдан куспаканып алды. Ооң хат-салгын дег чииги мени дыка кайгатты.
Кадайымны салып кааш, ажылымче далажыптым. Ажылымга Джейнге ужуражып келгеш, кадайымдан чарлыксавайн тур мен, чүге дээрге мен аңаа шынап ынак-тыр мен. Бот-боттарывысче сагыш салбастай бергенивистен аравыс ырап, ынакшылывыс кошкай бергеш турган-дыр деп билип кааптым дээримге, Джейн мени бир дажааш, караанның чажын чодуп чоруй халып ыңай болду.
Мээң сагыжымда чүгле кадайым, эртен эрте каш шак бурунгаар көрген хиремде көрүксээрим-даа аажок. Ажылдаар черимден үне халааш, ол чоокта чечек садыындан букет чечек садып алдым. Чечек садыгжызы открыткага чүнү бижип бээйн дээрге: «Чуртталгамның төнчүзүнге чедир, сени көдүрери меңээ эң улуг аас-кежик-тир!» - деп бижип бээрин диледим.
Сагыш-сеткилимниң чииги аажок, арын-шырайымда хүлүмзүрүг чайнап, чырыым хагдынар-даа ужур чок бажыңымның чадазын өрү халааш, удуур өрээлче кире халып келдим. Кадайым орунувуста удуп чыдыр. Орунга чоокшулап келгеш,топтап көре бээримге ол тынмайн чыдар болду. Ол ам чок-тур деп билип кагдым...
Аар аарыгдан аарый бээрге-даа эскербээн мээң мелегейимни! Кажан чанымга чорда үнелевейн, а чидирип алгаш караам суун төп чоруур кончуумну!
Олча Ондар очулдурган.
