Силерниң-биле ойнавас мен! Дүүн-не чугааладым чоп! — деп, Оолак алгыра каапкан. Оолдар удур-дедир ыыт чок көржүпкеш, улаштыр ойнаар дээш, халчып ыңай болганнар. «Боттары-даа ойнап турбас, кижиже халчып алган» - деп, Оолак эриннери чөлбеңейнип, ийи холун кармактанып алган, шырайы хөлчок хорадаан, хыйланып туруп калган.
Оолак суг бистиң суурувуска эрткен чылын көжүп келген. Ам-даа эштери чок. Кым-даа кады ойнаар дээрге ынавас, элдептиг кижи.
— Канчап бээр чедип келген дээр сен?
— Черле билбес мен.
— А школага кандыгыл?
— База ындыг кижи диин. Бөлгүмнерге авазының албадалы-биле чамдыкта келгилээр-ле. Лагерьлээринге чедир каш неделя бурунгаар, башкыдан боду айтырып алган дээр чорду. Оолакты чоруур деп дыңнааш, лагерьже барыксавайн турдум. Чүге дээрге шуут чүве ыытавас, улус аразынче кирбес. Бодунуң каржызы-биле кижи бүрүзүн хомудадып кааптар кижи диин – деп Кара-оол оожум чугаалаан.
— Элдеп кижи-дир харын – деп, Эдик немээн.
Ол кымче-даа көрбес, кезээде хаваан дүйүп алгаш, бодунуң уунда-ла чоруур, ынчангаш оолдар, кыстар Оолактың чанынче чагдаарындан безин коргар. Уруглар эртенинде база-ла дыка хөглүг ойнап хүнзээннер. Оолак ол-ла чаңы-биле кыдыынга кайганып турда, лагерьниң начальниги Уран-оол Ондарович ооң эктинге холун сала каапкаш:
— Сен чүге бо уруглар-биле ойнавас сен, Оолак? – деп айтырган. Оолак сырбаш кыннып, башкыже көрнүп келгеш, ыыт чок туруп-туруп, хенертен:
— Шупту-ла ындыг силер! Меңээ муңгаранчыг чүве-дир! – дээн.
— Ойт, канчап бардың, Оолак. өөрүң-биле чүге ойнаксавас сен? - деп, башкызы катап база айтырган.
Оолак башкызынче чиге көргеш:
— Ам-даа эскербээн силер бе? – дээш, Оолак чүвүрүнүң солагай талаккы карманында холунче көргеш: «Холумну кармаанымдан ужулбазымны» - деп хөөннүг, хөөн чок немеп каан.
— Кады селгүүстээлем – деп, Уран-оол Ондарович Оолакка санал киирген.
«Чок, барбас мен» - деп ойталаарын күзезе-даа, чүге-ле ийик Оолак ыыт чок башкызының соондан базыпкан. Арыг иштинге кирип келгеш, чудукка сандайландыр олуруп алганнар
Оолак долгандыр бойдустуң чаражын: хөлбең ногаан арганы, хүннүң саарлып баткан херелдерин-даа эскерер хире эвес… Ийилээ үр-ле ыыт чок олурганнар. Хенертен Оолак карманындан ужулбас холун уштуптарга, Уран-оол Ондарович ооң салаалары чок бичии холун көрүпкеш, корга берген.
Оолактың көрүжүнүң каржызы сүргей башкызынга: «Төрүмелимден салаалар чок болган кижи-дир мен. Бурган дугайында дыңнаар-даа хөңнүм чок. Чүге меңээ мындыг хол бергенил? Чүнү-даа кылып шыдавас кижи-дир мен! Кым-даа мээң-биле ойнаар хөңнү чок. Чанымче-даа чагдавас. Ынчангаш чааскаан турук-саар кижи-дир мен» - деп карааның чажы бүлдеңейнип, үнү сириңейнип чугаалаан.
Уран-оол Ондарович оолдуң бичии холчугажын тудуп алгаш:
— Бурган сени эртежик-ле Боду-биле харылзаалыг болзун дээш, ындыг холду берген-дир. Бурганны билип алыр үең ам келгени ол-дур, Оолак. Сени дээш Иисус Бодунуң анаа, кадык холун белдир ыяшка кадаткан. Оон ыңай: «Мен – ачылыг Кадарчы-дыр Мен. Мээң хойларым Мээң үнүмнү дыңнаар. Кым-даа оларны Мээң холумдан ушта тыртып ап шыдавас» - деп, Иисус чугаалаан. Ол күчү-күштүг-даа, кээргээчел-даа. Иисус сени деткиирин болгаш сеңээ дузалажырын күзеп турар.
Оолак башкызының чугаазын аажок кичээнгейлиг дыңнап олурган. Ынчанмайн канчаар, Оолак ол дугайын чаңгыс эвес удаа дыңнаан. Ындыг-даа болза, Иисус – ачылыг Кадарчы, Ол аңаа база ынак деп Оолак бир дугаар билип каан. Ооң көрүжү-даа, шырайы-даа чымчай берген. Элээн үр чугаалашкан. Ооң соонда олар кады Бурганга мөргүп, тейлээн.
Дараазында хүн уруглар: «… Мээң Сөзүмнү дыңнап турар болгаш Мени айбылап чоруткан Адамга бүзүрээр кижи бүрүзү мөңге амыдыралды алыр база шииткелге онаашпас, харын өлүмден амыдыралче шилчий берген болур» - деп, Ионнаның бижээни Буянныг Медээниң беш дугаар эгезинде чээрби дөрт дугаар шүлүктү шээжи-биле доктаадып алганнар.
Уран-оол Ондарович элезинге ийи улуг төгерикти шыйгаш, бирээзинге «өлүм», өскезинге «Амыдырал» деп сөстерни бижипкен. Уруглар «өлүм» деп бижиктиг төгерикке туруп алгаш, шүлүктү шээжи-биле чугаалааш, «Амдырал» деп бижиктиг төгерикче шураар ужурлуг.
Эдик бир дугаарында шүлүүн чугаалааш, «Амыдырал» төгериинче шурай берген. Ооң соонда Роман. Дараазында Оолактың, оон Диманың оочуру. Ам база Оолакты ынавас деп бодааны илдең, Дима ону мурнай тура халып келген. Ынчалза-даа Оолак хенертен Диманы чайладыр идипкеш, «Амыдырал» деп бижиктиг төгерикче шиитпирлиг базып келген. Улус шупту кайгаанындан Оолакче кичээнгейлиг көре берген. Олар чүнү-даа чугаалап четтикпээнде: «Меңээ өлүм» төгериинче баары албан эвес, чүге дээрге дүүн-не өлүмден амыдыралче шилчий бердим. Мен чүрээмни дүүн-не Иисус Христоска ажыдып бердим. Кемниг холдуг мени Иисус ол-ла хевээр хүлээп алды деп чугаалавышаан, карманындан салаалары чок холун ушта соккаш, өрү көдүрүпкеш:
— Оолдар, кыстар! Меңээ ам силерниң-биле ойнаары ыянчыг эвес-тир!
Кымда-даа ыыт чок. Олар ону кезээде чемелеп, шүгүмчүлеп турганнар болгай. А Оолак «Амыдырал» деп бижиктиг төгериктиң ортузунда аажок өөрүшкүлүг, хүлүмзүрүү чайнап турган.
Адаанда айтырыгларга харыылап көрүңерем, уруглар.
1. Оолак өөрү-биле чүге ойнавайн турганыл?
2. Оолактың холу чүге кемниг болганыл?
3. Оолактың аажы-чаңы канчап өскерли бергенил?
Чуруктарны Елена Михайлова чураан.
Орус дылдан Олча Ондар очулдурган.
