Бурганның Сөзү — Ыдыктыг Библия бистиң тыва дылывысче долузу-биле очулдуртунган
Ону чээрби ажыг чылдарның дургузунда тыва чогаалчылар, эртемденнер база Библия очулгазының институду кады ажылдап кылган. Россия девискээринге орус, чуваш дылдарның соонда, Ыдыктыг Библияның тыва дылга үнүп келгени онза үнелиг.
Мен бодум, Чаа чагыг-керээни 1993 чылдың ноябрьдан эгелеп номчуп эгелээн мен.
Амы-хууда чуртталгамга Дириг Бурганга бүзүрей бергеним канчаар-даа аажок кайгамчык чүүл болган. Орус башкым: «Бурган Адам, Иисустуң ады-биле дузалап көр…», - дээш мөргүлдээрге, ол сөстер мени кайгадып, сеткилимге дегген.
Ол башкым дөрт дугаар каътка чурттап турган чүве. Бир катап башкымга ужуражыр дээш, ийи дугаар каътка үнүп ора: «Мен, тыва кижи, орус Бурганынче кайнаар бар чыдарым ол?..», - деп бодапкаш, дедир эггеш, бадар дээримге анаа-ла куруг чер дүвүнче кирери дег болган. Сагыжымда дедир бадып чыдырымда, а буттарым боттары-ла өрү дөрткү каътче үнүп келген.
Башкым меңээ: «Библияны номчуп чор, Бурган сөзү-дүр»,- деп чагаан. Оон эгелээш-ле Чаа Чагыг-керээни номчуп эгелээн мен. Эгезинде билбес кижи дискек кырынга олуруп алгаш, лаа-даа кыпсып алгаш номчуп турдум. Ынчан чыыштар-даа барбайн турган мен. Меңээ ол дугайында кым-даа, чүнү-даа тайылбырлап бербээн. Шак ынчаар сес ай иштинде Библияны номчуп келдим. Ол Чаа Чагыг-керээ деп орус дылда бижиттинген, кара даштыг номумну, өөм ээзи Москвадан эккелген турган чүве. Эгезинде номнар аразынга турда, доозун аштаар дээш, ону тударындан безин коргар чораанымны ам уруум-биле сактып келгеш каттыржыр бис.
Бир-ле катап, өөм ээзи соңгаар өөренип чоруй барган, уругларым удуй берген. Иисус Христосту мээң бачыдым дээш, белдир ыяшка хере шаап өлүргенин номчааш, кожам угбайны оттурбас дээш, аскым дуй дудуп алгаш, сеткилимден ишкирнигип ыглаан мен. Ооң соонда, сагыш-сеткилим аажок чиигеп, удуй бергенимни безин билбээн болдум.
1993 чылдың күзүнүнде чүве, телевизорга болуп турган «Терминатор» деп кинону өг-бүлевис-биле көөр дээш чыглып келген бис. Кино мурнунда өрээлимге Буянныг медээ номчуп олурган мен. Ам бир кезекти, оон бир кезекти номчупса дээш, салдыкпайн улам сиңнигип номчуттунуп олурумда, «Кино эгелей берди, авай!» - деп, уругларым катап-катап кыйгырарга, олурган сандайымдан тура халып олурумда, хенертен «Ол сеңээ херекчок чүве-дир!» дээн оожум үннү чүрээм билип кагза-даа, эгезинде тооваан мен. База катап: «Ол сеңээ херек чок чүве дир» - дээрге, ам-на элдепсине бердим. Ол кым ынча дээни ол? Чанымда кым-даа чок! Оон иштимде бодумга: «Ол меңээ, шынап-ла, херек чок чүве-дир» - дээш, улаштыр номчуттуна берген мен.
Бурганның Сөзүн улам хандыр өөренген тудум-на, ынчан Ыдыктыг Сүлдениң оожум үнүн дыңнаанымга ыяк бүзүреп чоруур мен.
Улуг уруувус база «Чаа Чагыг-керээни» номчуп турган. Бурган Сөзүн шак-шагы-биле шуут салдыкпайн тус-тус өрээлдеривиске уруум-биле номчааш олуруптар чораан бис. Бажыңда шимээн-даа чок. А оон, сагыш-сеткиливис Бурганның Сөзүнден «тода» бээрге, туруп келгеш, янзы-бүрү бажыңывыс ажылын кончуг демниг кыла - ла бээр чордувус. «Чаа Чагыг-керээни» чеди катап эгезинден төнчүзүнге чедир номчаанын, Хоорайның №5 гимназиязынга өөренип турда, ооң угаанныын башкылары эскерер чораанын уруум сөөлүнде сактып чугаалап орар чүве. Бурганның Сөзүнүң салдары деп түңнелге келген бис.
А мээң кичээлдерим ооң мурнундаазындан ылгалдыг бир тускай, солун болгаш өөреникчилерге хамаарылгам эки талазынче өскерилген.
Библия дээрге Чаяакчы Бурганның дириг Сөзү. Ол мээң бүзүрей берген үемден эгелээш, чарылбазым өңнүүм, эжим, башкым апарган. Ыдыктыг Библияны кижи бүрүзү хүн бүрүде номчуп чоруур ужурлуг. Ол -- кижи бүрүзүнүң сагыш-сеткилиниң эң-не чугула чеми.
Назылап кырый берген ачамга Библияны номчуп бээримге: «Бо номну кижи бүрүзү номчуур ужурлуг ном-дур: башкылар, ада-иелер, өөреникчилер», - дээн. Аңаа долузу-биле катчыр мен.
Улуг орус чогаалчы Федор Достоевскийни бир-ле катап хоругдалче чорудуптарга: «Меңээ чүгле Чаа чагыг-керээни бериңерем» деп дилээн. «Дилээң чүгле ол бе?» - деп айтырыгга, «Чүгле ол чедер болгаш артар» - деп, ол харыылаан. Шынап-ла, херек кырында шак ындыг деп, мен база ам билир мен.
Ыдыктыг Библия – Бурганның Сөзү мээң угаан-медерелимни, амыдыралче көрүжүмнү шуут-ла өскертип, чаартып, байыткан. Ол дээш кызыгаар чок өөрүп чурттап чоруур мен.
Өскен-төрээн чер-чурттум – Бии-Хем кожуун. Бистиң кожуунувустуң тыва чонун орусчуй берген деп санаар. Мен база хөй-биле дөмей, тывалааш, тывалай албас, орустааш аразында тыва сөстер ажыглай бээр чораан мен. Бурган сөзүн катап-катап номчуп чорааш, орус-даа, тыва-даа дылдарга чугаамның сайзырап эгелээнин, чыыштарга очулдурукчулап тургаш, эскерген мен.
Бистиң тыва чонувусту Бурган Адавыс хөй-хөй янзы-бүрү чоннарның аразындан шилип ап, Бодунуң Ыдыктыг Сөзүн төрээн дылывысче очулдуртуп кааны биске, тыва чонга, улуг ужур-уткалыг. Амгы үеде Тыва чурттувус кем-херек үүлгедиишкиннериниң талазы-биле «алдаржаан». «Ынчалза-даа кайда бачыт көвүдээнил, ында Бурганның авыралы база улам-на элбекшип көвүдээн» – деп, Ыдыктыг Бижилгеде Римчилерге чагааның 5: 20 дугаар шүлүүнде чугаа-лап турар.
Мээң төрээн, эргим тыва чонум оглу, кызы! Бурган Сөзүн өөренип, мээ-медереливисти өскертиили, амыдырал-чуртталгавысты чаартыылы, аас-кежиктиг чурттаар үевис келди!
Бурган сөзүн амзангырлап шенеп көрүңер,
Дээрги-Чаяакчының кайы хире
ачы-буянныын билип каар силер.
(Ырылар 33:9а).
Ирина Дарма.
